İntervertebral Disk Herniasyonu Nedir?
İntervertebral disk herniasyonu (prolaps/disk sarkması) omurlar arası diskin jel çekirdeğinin bir bölümünün disk halkasının dışına çıkmasıdır. Omurgada 23 adet omurlar arası disk mevcuttur, bunlar omurlar arasındaki tampon görevini üstlenirler, yani darbeleri hafifletirler. Bu diskler yumuşak jölemsi bir çekirdekten ve lamelleri ile gerekli sağlamlığı sağlayan katı bir dış halkadan oluşurlar.
Sürekli yanlış veya şiddetli yüklenmelerde ve yaşlanmaya dayalı yıpranmada esneklik kaybı ve dış halkada küçük yırtılmalar meydana gelir.
Böylece jel çekirdeğin bir bölümü halkadan dışarı sızabilir ve spinal kanala girebilir. Çıkıntının (protrüzyon) aksine jel çekirdeğin öne çıkan bölümü doğrudan sinir köküne basınç oluşturur. Daha hafif omurlar arası disk herniasyonlarına prolaps denir, daha ağır veya geniş olanlarına ise – sekester denir.
Genel olarak omurlar arası disk herniasyonu omurganın her kısmında meydana gelebilir. Ancak çoğunlukla bel omurgasında – tıbbi olarak lumbar disk herniasyonu veya omurlar arası disk herniasyonu denir – görülür. Daha nadiren boyun omurgasında, bunda daha da nadiren göğüs omurgasıda görülür.
İntervertebral Disk Herniasyonunun Görülme Sıklığı
İstatiksel olarak Almanya’da toplumun yaklaşık yüzde 80i zaman zaman ve yaklaşık yüzde 40ı sürekli tekrarlayan sırt ağrılarından mustariptir. Yılda 800.000 kere intervertebral disk herniasyonu Tanıi konur, çoğu hasta 45 ile 55 yaş arasındadır. İntervertebral disk herniasyonu kadınlarda erkekler ile kıyasta daha sık görülür.
İntervertebral Disk Herniasyonu Nasıl Oluşur? En Sık Görülen Nedenler
İntervertebral disk herniasyonu nasıl oluşur? İntervertebral disk herniasyonunun meydana gelmesinde birçok faktör rol oynar. İlk önce şunu söylemek gerekir: Omurlar arası disk herniasyonunun arında yıllardır süren, yaşlanmaya bağlı omurlar arası disk yıpranması mevcuttur. Yaşlanma ile birlikte omurlar arası disklerinde yaşlandığı bir sır değildir. Bu da disk için iyi bir şey sayılmaz – bu durumda omurlar arası disk esnekliğini kaybeder ve suyu daha az tutabilir. Omurlar arası disk halkasının yırtılma riski – yani intervertebral disk herniasyonu oluşma riski – artar.
Bu risk omular arası disklerin hiç hoşuna gitmeyen ek yüklerle daha da artar. Bir yandan aşırı kilo, diğer yandan hareketsizlik bunlara örnek gösterilebilir. Duruş bozuklukları da olumsuz etki eder ve ağır yüklerin kaldırılması tam bir zehir etkisine sahiptir. Böyle bir aşırı yüklenme sonucu olası bir intervertebral disk herniasyonunun ortaya çıkması akut bir sonuç gibi görünse de – aslında yavaş ilerleyen sürecin bir neticesidir. Genetik bir yatkınlık mevcut ise daha genç yaşlarda da omurlar arası disk herniasyonu görülebilir. Ayrıca bağdoku zayıflığı da buna neden olabilmektedir.
Semptomlar - İntervertebral Disk Herniasyonu Belirtileri Nelerdir?
Omurlar arası disk herniasyonu nedeniyle sinir köklerinde aşırı bir uyarı meydana gelirse – intervertebral disk herniasyonunun konumuna göre – farklı semptomlar görülür. Bazen intervertebral disk herniasyonu ön belirtilere sahip olur. Yani: Beli bir haftadan uzun bir süre aşırı ağrıyan ve ağrılar bacaklara ve kollara yansıyan kişiler, kesinlikle doktora görünmelidir. Şüphelendiğiniz durumlarda tıbbi yardım almak için geç kalmaktansa erken davranmak daha iyidir!
İntervertebral disk herniasyonunun üç türü – bel omurgasında herniasyon, boyun omurgasında herniasyon ve göğüs omurgasıda herniasyon.
- Semptomlar çoğunlukla bel omurgasından dağılır, çünkü vücut ağırlığı burada omurlara ve omurlar arası disklere en büyük baskıyı uygular. Bel omurgasında oluşan omurlar arası disk herniasyonunda çoğunlukla sırt bölgesinde, bacaklara, hatta ayağa kadar yansıyan keskin ağrılar ve/veya uyuşma hisleri veya duyu bozuklukları, örneğin karıncalanma ve elektriklenme hissedilir. Her hareket ağrıyı daha da şiddetlendirir, bu nedenle hastalar genel olarak rahatlama duruşunda (hatalı duruşta) bulunurlar. Hapşırma ve öksürme de bel ağrısını arttırır. Omurgayı destekleyen kaslar aniden sertleşir ve katılaşır. Spinal kanalı alansal olarak kaplayan bir omurlar arası disk herniasyonunda ayrıca bacaklarda ağrı, uyuşma ve güç kaybı oluşabilir ve ağır mesane – ve rektum işlev bozuklukları meydana gelebilir. Bu durumda anal ve genital bölgede ve uylukların iç kısımlarında bir uyuşma hissi oluşur. Güç kayıplarında ve/veya idrar tutma bozukluklarında derhal tıbbi yardım alınmalı ve akut tedavi uygulanmalıdır!
- Boyun omurgasında meydana gelen omurlar arası disk herniasyonlarında sıklıkla boyun ağrıları, omuz ağrıları ve kol ağrıları gözlemlenir. Ayrıca kollarda ve parmaklarda uyuşmalar meydana gelebilir. Baş ağrısı, odaklanma sorunları, baş dönmesi, kulak çınlaması, denge bozuklukları veya görme bozuklukları da görülebilir. Kollarda meydana gelen güç kayıpları şiddetli bir intervertebral disk herniasyonuna işaret eder.
- Göğüs omurgasıda meydana gelen omurlar arası disk herniasyonu çok nadir görülür. Semptomlar çoğu zaman yanlara yansıyan sırt ağrılarıdır. Bu tür ağrı yansımalarında çoğu zaman akut kalp krizi olmadığı belirlenmelidir.
Tanı - İntervertebral Disk Herniasyonu Nasıl Kanıtlanır?
Tanı işlemi hasta-hekim görüşmesinde (anamnez) başlar. Hastalar detaylı olarak şikâyetlerini anlatırlar. Hangi şikâyetleri var? Ağrılar nerelere yansıyor – bacağa mı veya kola mı? Şikâyetler ne zamandır mevcut? Bu şikâyetleri ne tetikledi? Örneğin öksürmede, hapşırmada veya hareket edildiğinde ağrılar artıyor mu? Gece uyuyabiliyor mu? Dışkılamada sorun yaşanıyor mu? Bazen bacaklar birden çöküyor mu? Bazen ayaklar takılıyor mu? Bazen elde tutulan bir şey düşürülüyor mu? Karıncalanma veya uyuşma var mı? Odaklanma güçlüğü, idrar tutma güçlüğü, görme bozukluğu yaşanıyor mu? Daha önce hangi tedavi yöntemleri uygulanmıştır?
Hasta-hekim görüşmesinden sonra detaylı bir nörolojik muayene düzenlenir. Bu esnada hekim refleksleri, duyarlılığı, hareket kabiliyetini ve bazı durumlarda sinir iletim hızını kontrol eder. Ağrılar yansımasına ve nereye yansıdığına bağlı olarak hekim intervertebral disk herniasyonunun omurganın hangi seviyesinde olduğuna ilişkin tahmin yürütebilir.
Anamnez esnasında mesleki ve psikososyal koşullar da dikkate alınır. Manyetik rezonans tomografi (MR) oluşan değişiklikleri, intervertebral disk herniasyonunu, ebatlarını ve kesin konumunu, artrozun mevcut olup olmadığını, yıpranmayı, instabilitesi ve sinir yapılarındaki değişimleri (Miyelopati) ve diğer önemli bilgileri gösterir.
Hangi Tedavi Yöntemi Uygundur?
Hangi tedavinin uygulanacağına karar vermek çok büyük sorumluluk getiren bir karardır ve aşağıda belirtilen unsurlar nezdinde verilmelidir?
- Şikâyetler: Ağrılar, duyu bozuklukları, güç azalması, idrar tutma bozuklukları
- Önceki tedavilerin başarısı ve başarı süresi, verilen ilaçların yan etkileri
- Hastanın genel sağlık durumu: ağır kalp hastalıkları, kan sulandırıcı ilaçların alınması?
- Nörolojik bulgular: Duyu hassasiyeti bozuklukları, refleks sapmaları, motor kayıpları veya atrofiler mevcut mu?
- MR sonuçları: büyük veya küçük herniasyon, daralma, instabilite.
- Psikososyal unsurlar: Meslek, kariyer, beslenme
Bu unsurlar nezdinde farklı tedavi yöntemlerinin avantajları ve dezavantajları detaylı olarak incelenir ve arından sadece semptomları değil ayrıca nedenleri de tedavi eden en uygun tedavi yöntemleri önerilir, böylece ağrılar kalıcı şekilde tedavi edilir ve sürekli geri dönüşü olmayan sinir hasarlarının oluşması da önlenmiş olur.
İntervertebral disk herniasyonunda farklı tedavi yöntemleri
- Geleneksel tedaviler: İlaç tedavisi, enjeksiyonlar, bilgisayarlı tomografi (BT-) kontrollü enjeksiyonlar, enfüzyonlar, fizyoterapi, manuel tedavi, osteopati, elektro tedavi ve diğerleri.
- Minimal-invaziv işlemler örneğin daha hafif herniasyonlarda perkutan lazer-disk-dekompresyonu (PLDD) veya perkutan nükleotomi (PN).
- Orta dereceli veya büyük omurlar arası disk herniasyonlarında ve eşlik eden daralmalarda (stenoz) mikro cerrahi
- Olası yapışmalara karşı anti-skarlaşma-jeli uygulaması
- Omurlar arası disk herniasyonunun tekrarlamasına karşı disk halkası yırtığı özel dikiş tekniği ile dikilir.
- Omurlar arası disk-hücresi-nakli yöntemi ile ilk kez omurlar arası diskin hacmi muhafaza edilebilir ve esnekliği yeniden oluşturulabilir – omurlar arası disk dokusunun biyolojik yenilenmesi sayesinde.
- Özellikle boyum omurgası bölgesindeki omurlar arası disk herniasyonlarında disk protezleri veya kafes yöntemi uygulanabilir.
Bu ve diğer yöntemlerin hangisi sizin için uygun olduğu, hasta-hekim görüşmesi esnasında size anlatılır.
İyileşme Olasılığı Var Mı?
Omurlar arası disk herniasyonunu engelleyebilir veya önleyebilir miyim? Ve – eğer yine de yakalanırsam bununla veya bundan sonra nasıl yaşarım? İntervertebral disk herniasyonunu önlemek için bir garanti yoktur, ama sırtı güçlendirmek ve böylece fıtık olma riskini azaltmak için makul yöntemler mevcuttur. Başka bir deyişle: Akıllı olun ve sırt-dostu bir yaşama alışkanlığı edinin. Güçlü sırt kasları ve omurgaya aşırı yüklerin oluşmasını önlemek fıtıklaşmaları önlemek için en önemli unsurlardır. Aşağıda size intervertebral disk herniasyonunu önlemek için birkaç tüyo verdik:
- Vücut ağırlığınıza dikkat edin – aşırı kilo sırta yük bindirir ve omurlar arası disklere aşırı baskı uygular.
- Ağır eşyaları genel olarak düz sırt duruşunda ve çökme pozisyonundan kalkarak kaldırın.
- Hareket edin. Jimnastik ve spor ile sırt kaslarınızı güçlendirin ve omurganızdan baskıyı azaltın. Örneğin yüzmek en sırt-dostu sporlar arasında yer alır ve – bisiklete binmeyi seviyorsanız – bisiklet gidonunu yükseltin.
- Yatağınıza dikkat edin. Gece uykusu esnasında zararlı duruşlarda uzun süre kalmamaya dikkat edin. Genel geçerli olan şudur: 7 yıl sonra yatak değiştirilmelidir…
- Uzun süre oturmanızı gerektiren bir işiniz varsa, iki şeyi uygulamalısınız. Birincisi yükseklik ayarlı oturma yeri olan, ergonomik sandalye kullanın … ve saatlerce oturmayın. Arada sırada kalkın, birkaç adım atın ve gerinin. İş arkadaşlarınız varsın gülsünler… siz bununla omurlar arası disklerinize çok büyük bir iyilik yapmış olursunuz.
İntervertebral disk herniasyonundan sonra neler yapmalısınız?
Eskiden intervertebral disk herniasyonu olan kişilerin hareket etmemeleri ve yatakta kalmaları söylenirdi. Bugün ise bu sadece istisnai durumlarda önerilir.
Bu nedenle artık hastalar hemen fizyoterapiye başlarlar. Hastalar tıbbi egzersizlerle omurgalarından yükü azaltırlar, masajlara, su jimnastiği ve sırt-dostu sporlar da çok yardımcı olur. Tabii ki sırta ve disklere aşırı yük getiren hareketler yasaklıdır; yani ağır yükleri kaldırmak veya taşımak, eğilerek temizlik yapmak veya bahçede çapa yapmak.
Avicenna Klinik Size Yardım Etmekten Mutluluk Duyar
2001 yılından bu yana Avicenna Kliniği Berlin merkezde bulunmaktadır. Hekimlerimizin her biri kendi branşında (nöroloji cerrahisi, omurga cerrahisi, anestezi, ortopedi) en az 25 yıllık uluslararası tecrübeye sahiptirler.
Şiddetli sırt ağrıları çekiyorsanız, omurga fıtığınız varsa veya bundan şüpheleniyorsanız ve kliniğimize başvurmak istiyorsanız, aşağıda belirtilen iletişim kanallarını kullanınız: